• THE PARTICLES (ཕྲད།):

 

 དེ་

 

Name of the particle is ‘དེ་སྒྲ། ‘the particle ‘that’’ 

 

• FUNCTIONS (འཇུག་པ།):

 

I. ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་དུ། On the subject of ‘term’

II. དངོས་པོའི་དབང་དུ། On the subject of ‘things’

III. དུས་ཀྱི་དབང་དུ། On the subject of ‘time’

 

I. ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་དུ་གསུམ།          

Three divisions on the subject of ‘term’:

     1. ཐ་སྙད་འདས་མ་ཐག་པ། For the ‘term’ that has just been said

     2. ཐ་སྙད་རྣམ་གྲངས་གཞན་ཅན། As a term holding an alternative meaning

     3. ཐ་སྙད་ལྷག་བཅས་ཀྱི་སྒྲ། For the ‘term’ working in the conjunction way

​

1. ཐ་སྙད་འདས་མ་ཐག་པ།                                               

For the ‘term’ that has just been said:
Translated as ‘that’, ‘the’

​

དཔེར་བརྗོད། Examples:

 

1.

 

བཀྲ་ཤིས་ལ་གློག་གླད་ཅིག་ཡོད། གློག་ཀླད་དེ་ཆེན་པོ་དང་ཚོས་གཞི་ཡང་ལེགས་སོ།།

བཀྲ་ཤིས་ Tashi, ལ་ with, to, / གློག་གླད་ computer, ཅིག་ a, an, / ཡོད has, there is, ། >  གློག་ཀླད་ computer, དེ་ that,the, / ཆེན་པོ་ big, དང་ and, ཚོས་གཞི་ colour, ཡང་ also, / ལེགས་ is good, སོ (finishing particle), །།

Tashi has a computer. That/the computer is big, and the colour is also good.

 

 

2.

 

བཀྲ་ཤིས་ལ་ཡོད་པའི་གློག་ཀླད་དེ་ཆེན་པོ་དང་ཚོས་གཞི་ཡང་ལེགས་སོ།།

བཀྲ་ཤིས་ལ་ - ཡོད་ Tashi has, པའི་ related to what, གློག་གླད་དེ་ that computer, / ཆེན་པོ་ big, དང་ and, ཚོས་གཞི་ colour, ཡང་ also, / ལེགས་ is good, སོ (finishing particle), །།

The computer Tashi has is big, and the colour is also good.

​

​

3.

བཀྲ་ཤིས་ཀྱིས་ཉོས་པའི་གློག་ཀླད་དེ་ཁྱོད་ཀྱིས་མཐོང་བྱུང་ངམ།

བཀྲ་ཤིས་ Tashi, ཀྱིས་ by, - ཉོས་ bought, པའི་ related to what/which, གློག་ཀླད་ computer, དེ་ that, the, / ཁྱོད་ you, ཀྱིས་ by, / མཐོང་ see[n], བྱུང་ have, ངམ ?, །

Have you seen the computer bought by Tashi?

 

 

4.

 

གློག་ཀླད་འཚོང་མཁན་གྱི་མི་དེ་ངའི་ངོ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།

གློག་ཀླད་ computer, འཚོང་མཁན་ one who sells, གྱི་ related to, མི་ person, དེ་ that, / ང i, me, ས་ by, / ངོ་ཤེས་ know by face, ཀྱི་ཡོད། (present auxiliary verb),

I know the person who sells computers.

​

​

5.

 

བཀྲ་ཤིས་ཀྱིས་གློག་ཀླད་ཉོ་སའི་ཚོང་ཁང་དེ་ཁྱེད་རང་གི་གྲོགས་པའི་ཚོང་ཁང་ཡིན་ནམ།

བཀྲ་ཤིས་ Tashi, ཀྱིས་ by, - གློག་ཀླད་ computer, - ཉོ་ས buying place, འི་ related to, ཚོང་ཁང་ shop, དེ་ that, / ཁྱེད་རང་གི་ your, གྲོགས་པོ friend, འི་ of, ཚོང་ཁང་ shop, / ཡིན་ is, ནམ ?, །

Is that shop where Tashi bought the computer your friend’s shop? 

 

2. ཐ་སྙད་རྣམ་གྲངས་གཞན་ཅན།

As a term holding alternative meaning: 

 

དཔེར་བརྗོད། Examples:

 

1. 

 

དེ་བཀྲ་ཤིས་ཡིན། དེ་ཤེས་ཡོན་ཆེན་པོ་ཡོད། དེ་སེམས་བཟང་པོ་ཡང་ཡོད་དོ།།

དེ་ that, / བཀྲ་ཤིས་ Tashi, / ཡིན is, ། > དེ་  he/she, / ཤེས་ཡོན་ཆེན་པོ་ well educated, great education, / ཡོད། is, has, >  དེ་ he/she, / སེམས་བཟང་པོ་ good heart, ཡང་ also, / ཡོད་ has, དོ (finishing particle), །།

That is Tashi. He/she is well educated. He/she has a good heart as well.

​

​

2. 

 

དེ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་གློག་གླད་ཡིན། དེ་ཆེན་པོ་དང་ཚོས་གཞི་ཡང་ལེགས་སོ།།

དེ་ that, / བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་གློག་གླད་ Tashi’s computer, / ཡིན is, ། > དེ་ it, / ཆེན་པོ་དང་ big and, ཚོས་གཞི་ colour, ཡང་ also, / ལེགས་ is good, སོ (finishing particle), །།

That is Tashi’s computer. It is big and has good colour as well.

 

3. ཐ་སྙད་ལྷག་བཅས་ཀྱི་སྒྲ།

For the term in the conjunction way:

 

དཔེར་བརྗོད། Examples:

 

1.

 

བཀྲ་ཤིས་ཤེས་ཡོན་ཆེན་པོ་ཡོད་དེ་སེམས་བཟང་པོ་ཡང་ཡོད།

བཀྲ་ཤིས་ Tashi, / ཤེས་ཡོན་ education, ཆེན་པོ་ great, big, / ཡོད་ is, has, དེ་ and, > སེམས་བཟང་པོ་ good heart, ཡང་ also, / ཡོད has, །

Tashi is well educated and [he/she] has a good heart as well.

 

​

2. 

 

བཀྲ་ཤིས་ལ་གློག་ཀླད་ཡོད་དེ་བེད་སྤྱོད་མི་བྱེད།

བཀྲ་ཤིས་ Tashi, ལ་ with, / གློག་ཀླད་ computer, / ཡོད་ there is, has, དེ་ but, > བེད་སྤྱོད་མི་བྱེད doesn’t use, །

Tashi has a computer but doesn’t use it.

 

​

3. 

 

དཀོན་མཆོག་ལ་གསུམ་ཡོད་དེ་སངས་རྒྱས་དང་། ཆོས་དང་། དགེ་འདུན་བཅས་སོ།།

དཀོན་མཆོག་ Jewels, ལ་ as for, / གསུམ་ three, / ཡོད་ there are, དེ་ they, > སངས་རྒྱས་ Buddha, དང་ and, ། ཆོས་ Dharma, དང་ and, ། དགེ་འདུན་ Sangha, / བཅས is/are with, སོ (finishing particle), །།

There are three Jewels; they are Buddha, Dharma, and Sangha.

 

II. དངོས་པོའི་དབང་དུ་བཞི།

Four divisions on the subject of ‘things’:

     1. བདེན་པའི་དངོས་པོ། [showing] the actual things

     2. གསང་བའི་དངོས་པོ། [expressing] secret things

     3. བདག་གི་དངོས་པོ། [viewing] the things in relation to the self

     4. གཞན་གྱི་དངོས་པོ། [viewing] the things in relation to others

 

1. བདེན་པའི་དངོས་པོ།

[Showing] the actual things:

དཔེར་བརྗོད། Examples:

 

1.

 

དེ་བཀྲ་ཤིས་ཡིན། དེ་ཤེས་ཡོན་ཆེན་པོ་ཡོད། དེ་སེམས་བཟང་པོ་ཡང་ཡོད་དོ།།

དེ་ that, / བཀྲ་ཤིས་ Tashi, / ཡིན is, ། >  དེ་ he/she, / ཤེས་ཡོན་ཆེན་པོ་ well educated, great education, / ཡོད is, has, ། >  དེ་ he/she, / སེམས་བཟང་པོ་ good heart[ed], ཡང་ also, / ཡོད་ has, is, དོ (finishing particle), །།

That is Tashi. He/she is well educated. He/she has a good heart as well.

 

2.

 

དེ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་གློག་གླད་ཡིན། དེ་ཆེན་པོ་དང་ཚོས་གཞི་ཡང་ལེགས་སོ།།

དེ་ that, / བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་གློག་གླད་ Tashi’s computer, / ཡིན is, ། >  དེ་ it, / ཆེན་པོ་ big, དང་ and, ཚོས་གཞི་ colour, ཡང་ also, / ལེགས་ is good, སོ (finishing particle), །།

That is Tashi’s computer. It is big and has good colour as well.

 

3.

 

དེ་དེ་བཞིན་ནོ།།

དེ་ that, / དེ་བཞིན་ [is] as it is, / ནོ (finishing particle), །།

That is as it is.

 

2. གསང་བའི་དངོས་པོ།

[Expressing] secret things:

 

དཔེར་བརྗོད། Examples:

 

1.

 

ཁ་སང་ངས་བཤད་པའི་སྐད་ཆ་དེ་གཞན་ལ་མ་ཤོད་ཅིག

ཁ་སང་ yesterday, - ང I, me, ས་ by, - བཤད་ said, པའི་ related to what is, སྐད་ཆ་ words, talk, thing, དེ་ that, / གཞན་ལ་ to others, / མ་ཤོད་ don’t say, ཅིག !,

Don’t say to others the things I said yesterday!

 

3. བདག་གི་དངོས་པོ།

[Viewing] the things in relation to the self:

​

དཔེར་བརྗོད། Examples:

 

1.

 

དེ་ངའི་གློག་ཀླད་ཡིན།

དེ་ that, / ངའི་གློག་ཀླད་ my computer, / ཡིན is, །

That is my computer.

 

2.

 

ངས་ངའི་གློག་ཀླད་དེ་རྒྱ་གར་ལ་ཉོས་པ་ཡིན།

ང I, me, ས་ by, ངའི་གློག་ཀླད་དེ་ that computer of mine, / རྒྱ་གར་ India, ལ་ in, / ཉོས་ bought, པ་ཡིན (past auxiliary verb), །

I bought that computer of mine in India.

 

3.

 

སྦྱིན་པ་གཏོང་བ་ནི་དགེ་བ་ཡིན་མོས་ཀྱང་། དེ་རང་གི་མིང་དང་རང་གི་ཁས་ཕན་ལ་སོགས་པའི་ཕྱིར་བསགས་པ་ཡིན་ན་ཕར་ཕྱིན་དྲུག་གི་སྦྱིན་པ་ལ་འགྲོ་འམ་སྙམ།

སྦྱིན་པ་གཏོང་བ་ giving practice, ནི་ as for, / དགེ་བ་ virtue, / ཡིན་ is, མོས་ although, ཀྱང but, ་། >  དེ་ it, that / རང་གི་མིང་ one’s own name, དང་ and, རང་གི་ཁས་ཕན་ one’s own profits or benefits, ལ་སོགས་པ and so forth, འི་ཆེད་དུ་ for the sake of, - བསགས་ accumulated, པ་ have, / ཡིན་ is, ན་ if, > ཕར་ཕྱིན་དྲུག་ six paramita, གི་ of, སྦྱིན་པ་ giving [practice], ལ་ as, / འགྲོ་འམ་སྙམ [I] doubt goes/become, །

The 'giving' practice is virtuous but if it has been done for the sake of one's own name, profits or benefits and so forth, [I] doubt it would become as the 'giving' practice of the six paramitas.

 

4. གཞན་གྱི་དངོས་པོ།

[Viewing] the things in relation to others:

 

དཔེར་བརྗོད། Examples:

 

1.

 

དེ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་གློག་ཀླད་རེད།

དེ་ that, / བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་གློག་ཀླད་ Tashi’s computer, / རེད is, །

That is Tashi’s computer.

 

2.

 

བཀྲ་ཤིས་ཀྱིས་གློག་ཀླད་དེ་གང་ནས་ཉོས་པ་རེད།

བཀྲ་ཤིས་ Tashi, ཀྱིས་ by, / གློག་ཀླད་ computer, དེ་ that, / གང་ནས་ from where, / ཉོས་ bought, པ་རེད (auxiliary verb), །

Where did Tashi buy that computer?

 

​

3.

 

སྦྱིན་པ་ནི་གཞན་གྱི་ཆེད་དུ་བྱ་བའི་དགེ་བའི་ལས་ཤིག་ཡིན། དེ་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དྲུག་གི་ཡ་གྱལ་ཞིག་ཡིན།

སྦྱིན་པ་ generosity, giving, ནི་ as for / གཞན་ others, གྱི་ཆེད་དུ་ for the sake of, - བྱ་བའི་ to do, དགེ་བའི་ལས་ virtuous act, ཤིག་ a / ཡིན is ། >  དེ་ it, that, such / ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ transcendent, paramita, དྲུག་ six, གི་ of, ཡ་གྱལ་ one of the, ཞིག་ a, / ཡིན is །

‘Giving' practice is a virtuous action that is to be done for the sake of others. Such is one of the six paramitas. 

​