.webp)
-
THE PARTICLES (ཕྲད།):
གམ་ངམ་དམ་ནམ་བམ་མམ་འམ་རམ་ལམ་སམ་ཏམ་
Name of the particle is ‘འབྱེད་སྡུད། ‘dividing or collecting’
Lit. meaning: འབྱེད་ dividing, སྡུད་ collecting,
-
FUNCTIONS (འཇུག་པ།):
I. འབྱེད་པ། Dividing
II. སྡུད་པ། Collecting
III. དྲི་ཚིག Question word (mainly as ‘Yes/No’ question word)
IV. ཐེ་ཚོམ་སྟོན་པ། Showing doubt
V. གདམ་ག་སྟོན་པ། Showing choice
I. འབྱེད་པ།
Dividing:
Dividing from a division holder:
Here, the particle is translated as ‘comma’ in listings or ‘and’ at including up.
དཔེར་བརྗོད། Examples:
1.
དཀོན་མཆོག་གསུམ་སྟེ། སངས་རྒྱས་སམ། ཆོས་སམ། དགེ་འདུན་ནོ།།
དཀོན་མཆོག་ rare excellency, གསུམ་ three, སྟེ, they are, ། སངས་རྒྱས་ Buddha, སམ and, or, ། ཆོས་ Dharma, སམ and, or, ། དགེ་འདུན་ Sangha, ནོ (finishing particle), །།
The Three Jewels are Buddha, Dharma, and Sangha.
2.
བདེན་པ་གཉིས་ནི་དོན་དམ་མམ། ཀུན་རྫོབ་བོ།།
བདེན་པ་ truths, གཉིས་ two, ནི་ as for, (stressing), དོན་དམ་ the ultimate, མམ and, or, ། ཀུན་རྫོབ་ the conventional བོ (finishing particle), །།
The two truths are the ultimate and the conventional.
II. སྡུད་པ།
Collecting:
Collecting the divisions into the division holder:
Translation is the same as at the ‘dividing’ function.
དཔེར་བརྗོད། Examples:
1.
སངས་རྒྱས་སམ། ཆོས་སམ། དགེ་འདུན་ཏེ་དཀོན་མཆོག་གསུམ་མོ།།
སངས་རྒྱས་ Buddha, སམ and, or, ། ཆོས་ Dharma, སམ and, or, ། དགེ་འདུན་ Sangha, ཏེ་ they are, དཀོན་མཆོག་ rare excellency, གསུམ་ three, མོ (finishing particle), །།
Buddha, Dharma, and Sangha are the three Jewels.
2.
དོན་དམ་མམ་ཀུན་རྫོབ་སྟེ་བདེན་པ་གཉིས་ཡིན་ནོ།།
དོན་དམ་ the ultimate, མམ and, or, ཀུན་རྫོབ་ the conventional, སྟེ་ they are, བདེན་པ་ truths, གཉིས་ two, ཡིན་ is, ནོ (finishing particle), །།
The ultimate and the conventional, they are the two truths.
III. དྲི་ཚིག
Question word (mainly as ‘Yes/No’ question word) :
དཔེར་བརྗོད། Examples:
1.
ཁྱོད་ལ་དམིགས་ཡུལ་ཡོད་དམ།
ཁྱོད་ you, ལ་ to/with, / དམིགས་ཡུལ་ goal, aim, / ཡོད་ have, དམ ?, །
Do you have a goal?
The following two sentences have the similar meaning as above,
ཁྱོད་ལ་/དམིགས་ཡུལ་/ཡོད་དམ་མེད། Do you have a goal or no?
ཁྱོད་ལ་/དམིགས་ཡུལ་/ཡོད་ཡང་ན་མེད། Do you have a goal or no?
2.
ཁོ་མོའི་སྙིང་རྗེ་ལས་ཁྱོད་ཀྱི་སྙིང་རྗེ་ལྷག་གམ།
(ཁོ་མོ me (feminine pronoun), འི་ of,) my, སྙིང་རྗེ་ compassion, ལས་ than, /
ཁྱོད་ཀྱི་ your, སྙིང་རྗེ་ compassion, / ལྷག་ more, superior, greater, གམ is?, །
Is your compassion greater than my compassion?
3.
ཁྱོད་ཀྱིས་ལྷ་ཡུལ་མཐོང་ངམ།
ཁྱོད་ you, ཀྱིས་ by, / ལྷ་ཡུལ་ heaven, / མཐོང་ see[n], ངམ did?, །
Did you see heaven?
IV. ཐེ་ཚོམ་སྟོན་པ།
Showing doubt:
1. The particle followed by a question word:
2. The particle followed by the phrase སྙམ་ (assume):
3. Saying directly, using the words of doubts followed by the particle:
1. The particle followed by a question word:
དཔེར་བརྗོད། Examples:
1.
ཁོང་ལ་དམིགས་ཡུལ་ཡོད་དམ་ཅི།
ཁོང་ he/she, ལ་ to, with, / དམིགས་ཡུལ་ aim, goal, / ཡོད་ there is, དམ་ or, ཅི what, །
Does he/she really have a goal?!
2.
ཁོང་བཀྲ་ཤིས་ཡིན་ནམ་སུ།
ཁོང་ he/she, / བཀྲ་ཤིས་ Tashi, / ཡིན་ is, ནམ་ or, སུ who, །
Is he/she actually Tashi?!
2. The particle followed by the phrase སྙམ་ (assume):
དཔེར་བརྗོད། Examples:
1.
འདི་ནི་ཅུང་ཟད་མ་དག་གམ་སྙམ་མོ།།
འདི་ this, ནི་ (particularizing/emphasizing particle), / ཅུང་ཟད་ little bit, slightly, མ་དག་ incorrect, གམ་ may be, / སྙམ་ assumed, མོ (finishing particle), །།
It is assumed that this may be slightly incorrect.
2.
ཀུན་དགའ་བོ་ནི་བདག་གི་ནུ་བོ་ཡིན་པས་དེས་བརྩེ་བར་བགྱིད་དམ་སྙམ་དུ་དེ་ཀུན་དགའ་བོའི་དྲུང་དུ་ཕྱིན།
ཀུན་དགའ་བོ་ Ananda, ནི་ (particularizing/emphasizing particle), - བདག་གི་ my,
ནུ་བོ་ younger brother, - ཡིན་ is, པས་ that’s why, so, < དེས་ by him, - བརྩེ་བར་ བགྱིད་ cherish, show affection, care about, དམ་ might, - སྙམ་དུ་ assuming, < དེ་ he (Nanda) / ཀུན་དགའ་བོ Ananda, འི་དྲུང་དུ་ nearby, at the sight of, / ཕྱིན went, །
Ananda is my younger brother, so he might care about me; assuming such, Nanda went to Ananda.
3. Saying directly, using the words of doubts followed by the particle:
དཔེར་བརྗོད། Examples:
1.
ཁོང་ལ་འདི་ཡོད་དམ་མེད་ལ་ཐེ་ཚོམ་འདུག
ཁོང་ him/her, ལ་ to, / འདི་ this, - ཡོད་ there, དམ་ or, མེད་ not there, ལ་ on, - ཐེ་ཚོམ་ doubt, / འདུག there is, has,
He or she has doubts about whether this is there or not.
2.
སློབ་དཔོན་ཨཱརྻ་དེ་བའི་ཞལ་ནས། ཆོས་རྣམས་ཀུན་གྱི་གནས་ལུགས་སྟོང་པར་འདུག་གམ་མི་འདུག་སྙམ་དུ་ཐེ་ཚོམ་ཟོས་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་སྲིད་པ་ཧྲུལ་པོར་འགྲོ་བར་གསུངས།
སློབ་དཔོན་ Master, ཨཱརྻ་དེ་བ Aryadeva, འི་ཞལ་ནས himself, (lit. from the mouth of), ། / ཆོས་ phenomena, རྣམས་ (plural marker), ཀུན་ all, གྱི་ of, གནས་ལུགས་ abiding mode, - སྟོང་པར་ emptily, as empty, - འདུག་ there, གམ་ or, མི་འདུག་ not there, སྙམ་དུ་ assuming < ཐེ་ཚོམ་ doubt, - ཟོས་པ་ to have, ཙམ་གྱིས་ merely, ཀྱང་ even, - སྲིད་པ་ existence, - ཧྲུལ་པོ pieces, ར་ into, - འགྲོ་བར་ will be[come], / གསུངས said, །
Master Aryadeva himself said that even merely having doubt, pondering whether or not the abiding mode of all the phenomena is emptily there, the existence will come into pieces.
V. གདམ་ག་སྟོན་པ།
Showing choice:
དཔེར་བརྗོད། Examples:
1.
དལ་འབྱོར་རམ་མི་ལུས་རིན་པོ་ཆེ་ནི་དོན་གཅིག་ལ་གོ་འོ།།
དལ་འབྱོར་ freedom and richness, རམ་ or, མི་ལུས་རིན་པོ་ཆེ་ precious human body, ནི་ regarding, as for, དོན་ meaning, གཅིག་ one, ལ་ to, as, གོ་ understood, imply, འོ (finishing particle), །།
The freedom and richness or precious human body, are pointing to one meaning.
2.
ཕ་འམ་ཡང་ན་མ་ཡང་རུང་།།
སུ་ལ་འདི་འདྲའི་ཕན་སེམས་ཡོད།།
ཕ་ father, འམ་ or, ཡང་ན་ or, also if, མ་ monther ཡང་ even རུང་ okay, possible, whatever །། <
སུ་ལ་ with whom, who, / འདི་འདྲ such, like this, འི་ of, ཕན་སེམས་ benefiting mind, / ཡོད has, །།
Whether fathers or possibly even mothers,
Who has such a benefiting mind?!
3.
འདོད་དམ་ཡང་ན་མི་འདོད་རུང་།།
གང་གིས་ལས་ནི་ངེས་པར་བྱ།།
འདོད་ wanting, དམ་ or, ཡང་ན་ or if, མི་ not, འདོད་ wanting, རུང་ okay, possible, whatever, །། <
གང་གིས་ by one, / ལས་ karma, action, ནི་ (particularizing/emphasizing particle), / ངེས་པར་ certainly, / བྱ will do, །།
Whatever [it is], whether wanting or no,
One will certainly do karma.
4.
ས་འམ་ཡང་ན་ཆུ་འམ་མེ།།
རླུང་གི་ཁམས་ལྟར་མི་གནས་ཤིང་།།
བཟོད་པའམ་ཁྲོ་བ་མ་མཆིས་པར།།
བཟོད་པའི་ཕ་རོལ་ཕྱིན་རྫོགས་ཤོག།
ས་ earth, འམ་ or, whether, ཡང་ན་ or, ཆུ་ water, འམ་ or, མེ fire, །། /
རླུང་ air, གི་ of, ཁམས་ element, ལྟར་ like, just as, / མི་ not, གནས་ abiding, ཤིང་ while, and, །། >
བཟོད་པ patience, འམ་ or, ཁྲོ་བ་ anger, - མ་ no, never, མཆིས་ had, པར such way, །། /
བཟོད་པའི་ཕ་རོལ་ཕྱིན་ transcendent patience, / རྫོགས་ complete[d], perfect[ed], ཤོག may!, come!, །
Whether it is earth, water or fire,
Just as the element of air; while not abiding,
A-part, patience or anger, never having been,
May the transcendent patience be perfected!
5.
མཐུན་མོང་གི་དངོས་གྲུབ་ཙམ་རྙེད་ཀྱང་རྒྱུད་ལ་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་མེད་བར་འདུག་ན། དེ་མུ་སྟེགས་པའམ་ཡང་ན་གདོན་ཆེན་པོ་ཞིག་གིས་རྒྱུད་བརླམས་པ་གཉིས་ལས་འགྲོ་ས་མེད།
མཐུན་མོང་ common, གི་ of, དངོས་གྲུབ་ siddhi, common siddhis, ཙམ་ around, mere, - རྙེད་ found, attain[ed], ཀྱང་ even, although, < རྒྱུད་ལ་ in the mind stream, - བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ bodhicitta, enlightening mind, - མེད་ not there, པར་ in such way, འདུག་ there, ན if, ། < དེ་ that, it, / མུ་སྟེགས་པ Tirthikas, extremists, འམ་ or, ཡང་ན་ or, also if, either, whether, གདོན་ spirit, ཆེན་པོ་ big, powerful, ཞིག་ a, an, གིས་ by, - རྒྱུད་ mind stream, - བརླམས་པ་ amused, influenced, གཉིས་ two, ལས་ than, འགྲོ་ས་ way, / མེད there is no, །
The mere common accomplishments, despite having been attained, if one is found without the enlightening mind in the mind stream, he/she is either a Tirthika or has had the mindstream influenced by powerful spirits; there is no [other] way than these two.
-
WRITING WAY: (སྦྱོར་ཚུལ།)
The writing way of the ‘Jedue’ particle is same as ‘Lardu’ writing ways:
1. They follow a matching ending letter of a word:
དུག་གམ་སྨན།
ཆང་ངམ་བདུད་རྩི།
ཡོད་དམ་མེད།
ཡིན་ནམ་མིན།
རབ་བམ་ཐ་མ།
དོན་དམ་མམ་ཀུན་རྫོབ།
དགའ་འམ་མི་དགའ།
ཤར་རམ་ནུབ།
བལ་ལམ་སྤྲིན།
ཆོས་སམ་འཇིག་རྟེན།
ནགས་སམ་རི་ཕྲོད།
2. Post suffix ད་ is followed by ཏམ་
ཕྱིནད་ཏམ་ཕྱིནད།
བསྒྱུརད་ཏམ་མ་བསྒྱུརད།
བསྩལད་ཏམ་མ་བསྩལད།
3. འམ་ Follows also the suffix-less words
Examples:
རྟ་འམ་བོང་བུ།
ཁྱི་འམ་ཞི་མི།
འགྲོ་འམ་མི་འགྲོ།
Note:
འམ་ particle is also written without a syllable dot before it and still carries the same meaning.
Examples:
རྟའམ་བོང་བུ།
ཁྱིའམ་ཞི་མི།
འགྲོའམ་མི་འགྲོ།